همه چیز درباره جراحی فک

همه ما کسانی را دیده‌ایم که در صورت، ناحیه فک‌ها و دهانشان ناهنجاری‌های دارند. مثلا فک پایین‌شان جلوتر یا عقب‌تر از حالت طبیعی است. و یا چانه کوچکی دارند. و موارد دیگری از این دست. این افراد اغلب از ناراحتی‌هایی مانند دردهای مزمن، مشکلات تنفسی، اشکالات غیر عادی در هنگام صحبت کردن، گاز گرفتن هنگام جویدن، سایش و شکستن بیش از حد دندان‌ها و غیره اذیت می‌شوند. این ناهنجاری‌ها به خاطر تعاریف رایج زیبایی‌شناسی در جوامع امروزی، به پایین آمدن اعتماد به نفس‌شان هم منجر خواهد شد. اما این مشکلات قابل اصلاح هستند. جراحی فک و دندان از جمله درمان هایی است که برای این گونه اختلالات بسیار مناسب است. در این مقاله قصد داریم تمام وجوه جراحی فک و دندان را مورد ارزیابی و بررسی قرار دهیم.

نیاز به جراحی فک و دندان 

برای اصلاح مشکلات فکی جدی که با ارتودنسی درمان نشده اند، می توان از جراحی فک کمک گرفت. در اغلب موارد، قبل و همچنین پس از جراحی فک و تا زمان بهبودی کامل، بریس های ارتودنسی روی دندان بیمار قرار دارند. متخصص ارتودنسی می تواند با جراح فک و صورت برای مشخص کردن برنامه درمانی مشورت و همکاری داشته باشد. جراحی فک پس از توقف رشد یعنی حدودا در سنین ۱۴ تا ۱۶ سالگی برای خانم ها و ۱۷ تا ۲۱ سالگی برای آقایان قابل انجام است. در صورتی که بیمار به هر یک از شرایط زیر دچار بود، باید جراحی فک انجام دهد.

۱) مشکلات بایت ناشی از ساختار استخوان فک:

ریتینر (ارتودنسی متحرک)، ارتودنسی ثابت و کشیدن دندان اولین روش هایی است که برای اصلاح مشکلات بایت (مال اکلوژن) به ذهن هر دندانپزشکی می رسد. با این وجود در صورتی که مشکلات بایت بسیار شدید یا ناشی از  ساختار استخوان فک باشند، جراحی فک بهترین راه حل است. جراحی فک می تواند مشکلاتی زیر را اصلاح کند:

• اوربایت
• آندربایت
• کراس بایت
• اُپن بایت

۲) انحراف، جلو یا عقب بودن فک:

زمانی که فک بالا و پایین با هم تقارن ندارند، در واقع استخوان در یکی از آن دو بیش از دیگری رشد کرده است.

• اگر فک پایین جلوتر باشد، ممکن است بیمار به هیپرپلازی مندیبل (رشد بیش از حد استخوان فک پایین) یا هیپوپلازی ماگزیلا (عدم رشد کافی استخوان فک بالا) مبتلا باشد.
• اگر فک پایین عقب تر باشد، ممکن است بیمار به هایپرپلازی ماگزیلا ( رشد بیش از حد استخوان فک بالا) یا هیپوپلازی مندیبل (عدم رشد کافی استخوان فک پایین) دچار باشد.
• انحراف و عدم تقارن فکین ممکن است ناشی از رشد چندین سندروم باشد که در نتیجه، این سندروم ها مانع رشد یک سمت از فک یا رشد بیش از حد سمتی دیگر شوند.

تمام این شرایط نیازمند جراحی یا تراشیدن فک ها می باشد. جلو یا عقب بودن فک ممکن است از سنین پایین مشخص باشد، اما والدین باید تا سنین جوانی فرزندان و اتمام رشد استخوان ها صبر کنند و سپس برای جراحی فک اقدام کنند. کودکان می توانند از ریتینر، هدگیر یا بریس های ثابت ارتودنسی برای بهبود مشکلات فک تا زمان رسیدن به سن مناسب کمک بگیرند. پس از این زمان بیمار می تواند جراحی فک پایین جلو آمده یا عقب رفته را انجام دهد.

۳) ضربه یا آسیب به صورت:

در صورتی که استخوان فک شکسته شده و یا طی حادثه ورزشی، تصادف و غیره به دندان ها و لثه ها آسیب وارد شود، عمل جراحی فک بهترین گزینه برای برگرداندن عملکرد فک و تقارن چهره می باشد.

۴) درد مزمن استخوان فک:

مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) بین فک بالایی و پایینی قرار دارد. شما می توانید این مفصل را با قرار دادن یک انگشت روی گوش و همزمان باز کردن دهان حس کنید. حرکتی که احساس می کنید باید متناوب و بدون خلل باشد. البته در صورتی که فکتان قفل کرده و یا با باز کردن زیاد دهان احساس درد میکنید، ممکن است دچار اختلال مفصل گیجگاهی فکی شده باشید که در برخی مواقع موجب تورم و تضعیف بافت های اطراف می شود.

پزشکان همیشه سعی می کنند تا حد امکان از روش های غیر تهاجمی برای درمان اینگونه اختلالات استفاده کنند. در برخی موارد اختلال مفصل گیجگاهی فکی با استفاده از محافظ های دهانی، ریتینر و یا دیگر بریس های ارتودنسی قابل درمان است. اما در موارد جدی تر، عمل جراحی فک برای بازگرداندن عملکرد فک و کاهش درد بیمار الزامی می باشد.

۵) تومورها و کیست های فک:

فک و دهان از بافت های مختلفی تشکیل شده اند که شامل بافت عضله، استخوان، غدد و مخاط می باشد. این باعث می شود تا  فکین بیش از سایر بخش های بدن در خطر تشکیل تومور و کیست قرار داشته باشند، خصوصا اگر بیمار سیگار یا الکل مصرف کند.

اگر تومور ها درون یا اطراف استخوان فک رشد کنند، باید برای جلوگیری از مشکلاتی همچون مال اکلوژن و نافرمی فکین هر چه سریع تر آنها را با جراحی خارج کرد.

اگر تومور یا کیستی سرطانی شود، بیمار باید از روش های شیمی درمانی و پرتو درمانی برای خلاصی از آنها کمک بگیرد.

به طور کلی دلایلی که میتواند فرد را برای جراحی فک و دندان متقاعد کند در لیست زیر جمع آوری شده است:

• زخم دهان
• مشکلات تنفسی
• عدم تقارن صورت
• اختلال در مفصل فک
• رشد غیر طبیعی هر دو فک
• آسیب مفصل فک بر اثر ضربه
• عدم قرارگیری دندان‌ها روی یکدیگر
• عدم توانایی صحیح خوردن و جویدن
• ناهنجاری‌های ساختاری رایج فک و دندان
• ایمپلنت های دندانی و رفع ضایعات استخوانی
• حذف دندان های آسیب دیده و غیر قابل بازیافت
• وجود عفونت در حفره دهان، غدد بزاقی، فک و گردن
• نقص مادرزادی (مشکلات شکاف لب و کام و رشد فک)
• انجام بازسازی بعد از درمان تومور در صورت، فک، دهان و گردن

انواع جراحی فک

عمده جراحی هایی که بر روی فک انجام می‌شوند عبارتند از:

۱) اصلاح اپن بایت:

برای اصلاح ناهنجاری مربوط به فک ابتدا به کمک ایجاد برشی بر روی فک، قسمتی از استخوان فوقانی که روی دندان قرار گرفته برداشته می شود سپس به وسیله پیچ و صفحه هایی در محل خود فیکس می شود.

۲) اصلاح جلو آمدگی فک:

در صورتی که فک پایین جلو آمده باشد ، استخوانی که در قسمت عقب فک قرار گرفته از ناحیه جلویی منفک شده و اصلاح می شود که به آن جراحی فک پایین گفته می شود. در این جراحی قسمتی از فک که دندان در روی آن قرار گرفته به عقب برده می شود . با این روش محل فک تغییر کرده و کاملا با فک بالا هم تراز می شود.

۳) اصلاح عقب رفتگی فک:

استخوانی که در بخش پایینی فک قرار گرفته است از پایه جدا شده و اصلاح می‌گردد. سپس بخشی از فک پایین که دندان بر روی آن قرار گرفته و قسمتی از چانه به طرف جلو حرکت داده می‌شود.

۴) استئوتومی فک بالا:

این جراحی از طریق ایجاد برشی در لثه ی فک بالا انجام می شود. سپس فک به صورت کنترل شده شکسته می شود و به محل جدیدی که پیش از جراحی توسط مدل های دندانی تعیین شده، حرکت داده می‌شود. سپس یک قطعه پلاستیکی کوچک به دندان‌ها متصل شده تا محل جدید فک بالا تعیین شود که بعد از آن با صفحات فلزی کوچک و پیچ‌هایی در محل خود محکم می‌شوند. این صفحات و پیچ‌ها از جنس تیتانیوم بوده که یک فلز بسیار بی‌اثر است و استفاده از آن در بدن بی‌خطر می‌باشد. در نهایت لثه با استفاده از بخیه‌های قابل جذب بخیه زده می‌شود.

۵) استئوتومی فک پایین:

این جراحی همانند استئوتومی فک بالا از طریق یک برش در انتهای دهان در لثه مجاور دندان‌های آسیای بزرگ انجام می‌شود که به کمک دسترسی ایجاد شده، فک پایین به صورت مورب بریده و به صورت کنترل شده شکسته می شود تا به محل جدیدی که پیش از جراحی توسط مدل های دندانی تعیین شده، حرکت داده ‌شود. سپس یک قطعه پلاستیکی کوچک به دندان‌ها متصل شده تا محل جدید فک پایین تعیین شود که بعد از آن با صفحات فلزی کوچک و پیچ‌هایی در محل خود محکم می‌شوند. در نهایت لثه با استفاده از بخیه‌های قابل جذب بخیه زده می‌شود.

۶) ژنیوپلاستی:

ژنیوپلاستی (جراحی زیبایی چانه)، جراحی کم تهاجمی است که به منظور اصلاح عقب‌رفتگی چانه و دستیابی به ساختار مطلوب و زیبای صورت طراحی شده است. روش ژنیوپلاستی شامل ایجاد یک برش از میان استخوان چانه است که با آزاد کردن استخوان مشکل‌دار، جراح می‌تواند این ناحیه را به وضعیت مطلوب تبدیل کند. یک صفحه کوچک از جنس تیتانیوم به منظور محکم کردن چانه در محل جدید خود بر روی استخوان فک مورد استفاده قرار می‌گیرد. پیچ‌های کوچکی جهت نگه داشتن دائمی صفحه در محل خود استفاده می‌شوند. این روش ساده می‌تواند به طور چشمگیری توازن، تناسب و هارمونی اجزای صورت را بهبود بخشد.

۷) جراحی ارتفاع فک فوقانی:

در موارد دیگری که فرد دچار لبخند لثه ای است، ارتفاع فک فوقانی بیش از حد می باشد، که با کاهش فک فوقانی، برداشت استخوان اضافی و ثابت کردن آن در محل مورد نظر، باعث کاهش نمای لثه در حالت لبخند خواهد بود .

عوارض جراحی فک 

 بطور کلی یک جراح فک با تجربه و ماهر تمام پیچیدگی های ساختار فک و صورت را به خوبی بررسی کرده و سپس اقدام به جراحی فک می کند. پس مهارت جراح فک مهمترین عامل بروز عوارض است. با این وجود بعضی از مشکلات و عوارض جراحی فک را در ادامه مطلب برای شما توضیح می دهیم.

• خونریزی

خونریزی جزئی پس جراحی فک طبیعی است و ممکن است یک تا دو هفته پس از جراحی فک، خون دماغ شوید. خونریزی داخل بافت نرم منجر به کبودی آن قسمت می شود و می تواند خیلی گسترده باشد. در مراحل اولیه، کبودی آرواره را می پوشاند اما اگر گسترش پیدا کند تا پایین گردن و بالای قفسه ی سینه را نیز در بر خواهد گرفت.

خونریزی غیر معمول وقتی است که هنگام جراحی نیاز به انتقال خون باشد با این حال گاهی اوقات ممکن است بیمار به تزریق خون نیاز داشته باشد. بعضی از بیماران قبل از جراحی خون خود را اهدا می کنند و اگر هنگام عمل نیاز بود از آن استفاده می کنند.

• عفونت

در همه ی جراحی ها احتمال عفونت وجود دارد به همین دلیل هم در حین جراحی و هم پس از جراحی به شما آنتی بیوتیک داده می شود که اگر قرار است عفونتی ایجاد شود به راحتی درمان شود.

• بی حس شدن

پس از جراحی فک در نواحی اطراف فک دچار بی حسی خواهید شد.اگر فک بالا عمل شده باشد ، بالای دندان ها بی حس خواهد شد و اگر فک پایین عمل شده باشد لب پایین و چانه بی حس خواهد شد و هنگامی که رشته های عصبی در حال بهبود هستند با احساس سوزن سوزن شدن روبرو خواهید شد. احساس عادی معمولا پس از ۶ ماه یا کمتر بر خواهد گشت.

• گرفتگی بینی

گرفتگی بینی می تواند ناشی از لوله هایی باشد که در داخل سوراخ های بینی در هنگام جراحی جاگذاری شده است یا اینکه پس از جراحی فک بالا اتفاق بیفتد.وقتی که بینی دچار احتقان می شود می توان به وسیله اسپری های پاک کننده ی مخصوص بینی این مشکل را برطرف کرد. پنبه ی آغشته به آب گرم نیز می تواند برای بیرون آوردن ترشحات بینی مفید باشد. گرفتگی بینی معمولا یک تا دو هفته پس از جراحی ادامه خواهد داشت و پس از آن برطرف خواهد شد.

• کاهش وزن

اوایل دوره ی پس از جراحی ،کاهش وزن تا ۲.۵ کیلو پیش بینی می شود. در بیشتر موارد کاهش وزن به دلیل کاهش اشتها می باشد که به پوشیدن الاستیک ها مربوط می شود. پس از هفته ی اول اشتهای شما باید به اندازه ی کافی بهبود یابد که بتواند وزن از دست رفته ی شما را جبران کند.

• سفتی فک و صدای مفصل فک

پس از جراحی ارتوگناتیک، مفصل فک به مدت چند ماه سفت خواهد بود. بهترین تمرین برای غلبه بر سفتی مفاصل ،فعالیت های عادی فک مانند جویدن است .گاهی اوقات ممکن است صدای ساییده شدن در مفاصل هنگام شروع حرکت فک اتفاق بیفتد. این صداها ممکن است دائمی باشد اما کاربرد فک را تحت تاثیر قرار نمی دهد.

• تورم

تورم از خصوصیات بارز دوره‌ی بهبودی پس از جراحی فک است. قرار دادن یخ بر روی صورت در ۴۸ ساعت اول در کم کردن تورم موثر است. پس از آن گرمای خارجی به شکل پدهای حرارتی یا کمپرس گرم به کاهش تورم کمک می‌کند.

اقدامات قبل و بعد از جراحی فک

همانطور که گفته شد این جراحی اغلب با همکاری جراح فک و صورت و متخصص ارتودنسی انجام می‌شود. معمولاَ بیمار قبل از جراحی توسط ارتودنتیست تحت درمان قرار می‌گیرد تا دندان‌ها وضعیت ایده‌الی برای جراحی بدست آورند و پس از آن جراحی انجام شود. عموما آمادگی جهت انجام جراحی فک نیازمند یک مرحله ارتودنسی در یک دوره ۹ الی ۱۴ ماهه است. ضمنا پس از جراحی مجددا نیاز به یک دوره ارتودنسی است که البته دوره آن در هر فرد متفاوت خواهد بود.

عمل جراحی فک در بیمارستان انجام می‌گیرد و پس از آن می‌بایست بیمار به مدت ۱ روز در بیمارستان بستری گردد.

از مهمترین اقدامات بعد از عمل جراحی فک، کنترل حرکت فک است. به این معنی که فک‌ها تمایل دارند به وضعیت قبلی خود برگردند که باید با این اتفاق مقابله شود. برای این منظور از دستگاه‌های ارتودنسی استفاده می‌شود. حدود شش الی نه ماه بعد این دستگاه‌ها از دهان خارج  و با پلاک‌های متحرک جایگزین می‌شوند. این کار به تثبیت وضعیت دندان‌ها کمک می‌کند.

بیمار بعد از ترخیص برای تکمیل فرایند طی شده باید مراقبت‌هایی را انجام دهد. برای مثال هنگام استراحت سر بالاتر از بدن قرار گیرد. داروهای تجویز شده را مرتب و در زمان مشخص استفاده نماید. تا مدتی از مسواک زدن در بخش‌های جراحی شده اجتناب کند. از انجام فعالیت‌های بدنی سنگین خودداری نماید. تغذیه بعد از جراحی هم موضوعی است که باید به آن توجه شود. بیماران می‌بایست یک رژیم غذایی سبک داشته باشند؛ بدین نحو که غذاهایی نرم مانند سوپ، پوره سیب‌زمینی و غیره میل نمایند.

هزینه جراحی فک

هزینه جراحی‌ فک به عوامل زیادی بستگی دارد. در واقع عوامل متعددی مانند: محل انجام جراحی، مهارت جراح، شدت اختلالات فک، هزینه بیهوشی و داروهای تجویز شده، هزینه ی نهایی را برای بیمار تعیین می کند. علاوه بر این، علت انجام جراحی که می تواند به دلایل پزشکی انجام شده باشد و یا زیبایی بر شرایط پوشش بیمه‌ی بیمار تاثیر می‌گذارد. توجه داشته باشید در صورتی که بخواهید اطلاع کامل تری از هزینه جراحی فک داشته باشید حتماً نیاز است به پزشک مراجعه کنید تا معاینه شوید ، پزشک بعد از معاینه و بررسی وضعیت شما می توانید اطلاعات دقیقی به شما دهد .

سوالات متداول

۱) تفاوت جراح دندانپزشک با جراح فک و صورت چیست؟

جراح دندانپزشک در واقع جراحی های مربوط به دندان و لثه را انجام می دهد. مثلا جراحی دندان عقل نهفته که با روش های معمول کشیده نمی شود. اما جراح فک و صورت می تواند استخوان فکین را با جراحی جابجا کند.

۲) هزینه جراحی فک و صورت چگونه است؟

ابتدا متخصص جراحی فک و صورت بیمار را معاینه می کند و بر اساس میزان ناهنجاری هزینه و دستمزد جراحی را تعیین می کند. هزینه بیمارستان و کلینیک نیز هر کدام بسته به امکانات و موقعیت محل تعیین می گردد. برخی بیماران نیز ممکن است نیاز به جراحی فک در چند مرحله داشته باشند. در نهایت هزینه جراحی فک و صورت با در نظر گرفتن موارد بالا توسط جراح فک و صورت تعیین می گردد.

۳) اول به جراح فک و صورت مراجعه کنم یا متخصص ارتودنسی؟

اکثر بیمارانی که دارای ناهنجاری های فکی می باشند دندان های به هم ریخته و نامرتبی دارند. بهتر است ابتدا به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید. دندانها باید ارتودنسی شوند و سپس توسط ارتودنتیست به متخصص جراحی فک و صورت  برای جراحی فک ارجاع داده می شوید. متخصص جراحی فک و صورت دندان ها را مرتب نمی کند و جا به جایی فک توسط جراح فک و صورت انجام می شود.

۴) آیا قرار دادن ایمپلنت های دندانی هم نیاز به جراحی فک دارند ؟

جراحان در مناطقی که احساس می کنند استخوان نیاز دارد قرار داده شود و سپس ایمپلنت های دندانی انجام شود ، می توانند از این روش استفاده کنند .

چنین جراحی در صورت لزوم و برای ایجاد تغییر در بافت اطراف لثه و ایجاد یک ظاهر زیبا و طبیعی تر انجام می شود . جراح دهان به وسیله ترمیم هایی که به جهت زیبایی انجام می دهد ، و با برنامه ریزی جلو می رود ، ابتدا ترمیم های جدید خودش را انجام داده سپس سراغ ایمپلنت دندان در جای مناسبش و از پیش تعیین شده می رود .

۵) بعد از جراحی فک و دهان ، دوره بهبودی آن چقدر طول می کشد ؟

به دلیل پیشرفتی که در تکنولوژی های امروزی از جمله دندانپزشکی داشته است، بعد از جراحی فک و دهان جای زخم روی دهان باقی نمی ماند .

معمولا آنهایی که در گذشته جراحی فک و دهان انجام می دادند ، به مدت ۷ هفته دندان هایشان را با سیم می بستند تا استخوان های فک جوش بخورند . به همین دلیل ، در این مدت نمی توانستند دهانشان را باز کنند . پس در گذشته یک مشکل اساسی حساب می شده زیرا بعد از جراحی به خاطر ناراحتی های حاصل از جراحی ، بیمار باید احساس راحتی داشته باشد .

در روش های نوین امروزی در جراحی ، برای اینکه فک ثابت نگه داشته شود ، از پیچ و پلیت هایی استفاده می شود که به بیماران اجازه می دهد بتوانند بلافاصله بعد از عمل ، حرکات عادی فکین را از سر بگیرند ، مثل صحبت کردن ، خمیازه کشیدن یا سرفه کردن. فقط از بیمار خواسته می شود یک رژیم سبک مثل سوپ ، پوره سیب زمینی و غذاهای نرم داشته باشند. تقریبا دوره این رژیم ۶ هفته می باشد تا زمانی که استخوان های فک بدون فشار جوش بخورند و بهبود پیدا کنند .